ปาย เป็นเมืองท่องเที่ยวใหญ่ของแม่อ่องสอน บรรยากาศเต็มไปด้วยนักท่องเที่ยวตลอดทั้งปี โดยเฉพาะชาวต่างชาติ การบริการส่วนใหญ่จึงเป็นในลักษณะที่ชาวตะวันตกชอบ เช่น ที่พักเกือบทั้งหมดเป็นเกสเฮ้าส์ราคาถูก ร้านอาหารฝรั่ง บาร์เบียร์ บริการอินเตอร์เน็ต สถานที่ท่องเที่ยวในปายที่จะแนะนำมีดังนี้
อุทยานแห่งชาติห้วยน้ำดัง
ห่างจากอำเภอปายประมาณ 30 กิโลเมตร อยู่ที่หมู่ 7 ตำบลเวียงเหนือ ติดเขตอำเภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่ เป็นที่ตั้งโครงการพัฒนาต้นน้ำของกรมป่าไม้ มีการปลูกพืชไม้ดอกเมืองหนาวเป็นที่ท่องเที่ยวที่สวยงามเดินทางไปท่องเที่ยว ได้ทุกฤดูกาล และมีบ้านพักบริการด้วย ติดต่อได้ที่ สำนักอุทยานแห่งชาติ กรมอุทยานแห่งชาติสัตว์ป่าและพันธุ์พืช สามารถสอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ ที่ทำการอุทยานแห่งชาติห้วยน้ำดัง นักท่องเที่ยวนิยมไปเยี่ยมชม โดยเฉพาะฤดูหนาว หากนักท่องเที่ยวที่ไม่สามารถจองบ้านพักของอุทยานได้ก็สามารถพักในอำเภอปาย และเดินทางมาชมทะเลหมอกยามเช้าได้เช่นกัน
น้ำตกแม่เย็น
สำหรับนักท่องเที่ยวที่มีเวลาและมีความอดทนสูง น้ำตกแม่เย็นเป็นทางเลือกที่น่าสนใจในการท่องเที่ยวธรรมชาติ อ.ปาย เพราะต้องเดินทางเท้าเป็นระยะทางค่อนข้างไกล ใช้เวลาเดินทางไป-กลับประมาณ 8 กม. (3-5 ชั่วโมง) แต่เมื่อได้ไปเห็นความงามของน้ำตกแล้วก็เรียกได้ว่าคุ้มค่ากับความเหนื่อย
โป่งน้ำร้อนท่าปาย
อยู่ที่ตำบลแม่ฮี้ เป็นบ่อน้ำพุร้อนธรรมชาติไหลมาจากใต้ดิน มีไอน้ำร้อนปกคลุมพื้นที่ จากที่จอดรถต้องเดินเท้าต่อไปอีกเป็นระยะทาง 300 ม. เลียบเลาะไปตามธารน้ำร้อนที่ไหลมาจากบ่อ ในบางช่วงเป็นแอ่งน้ำสามารถลงแช่น้ำได้ และรอบ ๆ เป็นป่าไม้สักที่สมบูรณ์มาก
บ่อน้ำร้อนเมืองแปง
อยู่ที่ตำบลเมืองแปง เป็นบ่อน้ำร้อนขนาดใหญ่ห่างจากอำเภอปาย 28 กม. บ่อน้ำพุร้อนมีอุณหภูมิสูงถึง 95 องศาเซลเซียส น้ำร้อนไหลเป็นธารผ่านก้อนหินใหญ่น้อยลดหลั่นกันลงไปสวยงาม มีสภาพเป็นะรรมชาติมาก
ล่องแก่งแม่น้ำปาย
แม่น้ำปายเป็นแม่น้ำสายใหญ่ที่สุดในจังหวัดแม่อ่องสอน มีแหล่งต้นน้ำมาจากเทือกเขาถนนธงชัยกับเทือเขาแดนลาวในเขต อ.ปาย แล้วไหลลงมาสู่ทิศใต้มาตามหุบเขา ผ่านอำเภอเมืองแม่ฮ่องสอน แล้วไหลไปบรรจบกับแม่น้ำสาระวิน เขตรัฐคะยา สหภาพเมียนม่าห์ ท้องน้ำมีลักษณะเป็นกรวด ทราย ฤดูแล้งน้ำลึกประมาณ 1 เมตร สามารถล่องแพเป็นช่วง ๆ แต่ละช่วงจะสามารถชมทัศนียภาพที่สวยงามของธรรมชาติและป่าเขา โดยธรรมชาติของลำน้ำปาย บางช่วงฤดู ระดับน้ำไม่เท่ากัน ฤดูฝนน้ำจะไหลเชี่ยวมาก และน้ำจะเย็นตลอดทั้งปี การล่องแก่งจึงจำเป็นต้องอาศัยผู้เชี่ยวชาญท้องถิ่น ทั้งนี้ช่วงที่เหมาะสมต่อการล่องแแก่งคือเดือนตุลาคม – มีนาคม
ตลอดเส้นทางการล่องแม่น้ำปายจะผ่านป่าเขาอันอุดมสมบูรณ์ ผ่านจุดท่องเที่ยวหลายแห่ง เช่น น้ำตกซู่ซ่า บ่อน้ำพุร้อนริมน้ำปาย ฯลฯ และที่สำคัญคือจุดที่ต้องล่องผ่านแก่งหินที่มีกระแสน้ำเชี่ยวกราก ซึ่งมีประมาณ 15 จุด แต่ละจุดมีระยะทางตั้งแต่ 50-300 ม. ในช่วงน้ำหลากสามารถจัดระดับความยากของการล่องแก่งได้ถึงเกรด 3 (ระดับคลื่นใหญ่ ความสูง 1-2 ม. น้ำไหลแรง มีแอ่งน้ำวนใหญ่ มีโขดหินขวางสายน้ำ อาจหาช่องทางการล่องได้ยาก และต้องใช้ทักษะการพายเรือ)
วัดน้ำฮู
อยู่ที่ตำบลเวียงใต้ เป็นที่ประดิษฐานของพระอุ่นเมือง พระพุทธรูปสิงห์สามอายุประมาณ 500 ปี สร้างด้วยโลหะทองสัมฤทธิ์ หน้าตักกว้าง 28 นิ้ว สูง 30 นิ้ว ปางมารวิชัย พระพุทธรูปองค์นี้พระเศียรกลวง ส่วนบนเปิดปิดได้ และมีน้ำซึมออกมาอยู่เสมอ ชาวบ้านและนักท่องเที่ยวนิยมเข้าไปนมัสการและขอน้ำที่ซึมออกมานี้ โดยทางวัดได้นำมาผสมเป็นน้ำมนต์ไว้ให้เรียบร้อยแล้ว ปัจจุบันได้อัญเชิญพระอุ่นเมืองไว้เป็นพระประธานในโบสถ์ ปกติหากไม่ใช่หน้าหนาวซึ่งเป็นฤดูท่องเที่ยว ทางวัดจะปิดประตูโบสถ์ นักท่องเที่ยวที่ต้องการนมัสการพระอุ่นเมือง จึงต้องขออนุญาตจากเจ้าอาวาสเพื่อเปิดโบสถ์เสียก่อน นอกจากนี้ภายในวัดยังมีเจดีย์อนุสรณ์สถานพระนางสุพรรณกลัยา พระเชษฐภคินีของสมเด็จ พระนเรศวรมหาราช ในบริเวณวัดอีกด้วย
วัดพระธาตุแม่เย็น
ตั้งอยู่บนเขาทางทิศตะวันออกหลังหมู่บ้านแม่เย็น ด้านหลังโบสถ์เป็นที่ตั้งเจดีย์เก่า สร้างในสมัยใดไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัด จากจุดนี้สามารถมองเห็นทิวทัศน์ของอำเภอปายได้ทั่วถึงทั้งบ้านเรืองและทุ่ง นา ยิ่งถ้าได้ขึ้นไปในตอนเย็นจะได้ชมพระอาทิตย์ตกโดยมีเทือกดอยจิกจ้องเป็นฉาก หลังที่งดงาม และพระธาตุแห่งนี้เป็นจุดสังเกตของผู้โดยสารทางเครื่องบินว่าเข้าเขตอำเภอปา ยแล้ว
น้ำตกหมอแปง
อยู่ที่บ้านหมอแปง ตำบลแม่นาเติง เป็นน้ำตกขนาดกลาง 3 ชั้น จะมีความสวยงามมากในฤดูฝนเนื่องจากน้ำจะไหลตกเต็มแผ่นหิน รอบ ๆ น้ำตกเป็นป่าไม้ที่ร่มรื่นเหมาะแก่การพักผ่อน มีหมู่บ้านชาวเขาเผามูเซอแดงอยู่บริเวณใกล้เคียงรอบน้ำตก
กองแลน
กองแลน อยู่ในเขตบ้านร้องแหย่ง ห่างจากอำเภอ 7 กิโลเมตร เป็นหน้าผาสูงที่ถูกกัดเซาะ (คล้ายแพะเมืองผี จังหวัดแพร่) บริเวณกว้างประมาณ 5 ไร่เศษ และอยู่ติดกับเส้นทางสายแม่มาลัย-ปาย ท่องเที่ยวได้ทุกฤดูกาล
หมู่บ้านสันติชล
หมู่บ้านสันติชล เป็นหมู่บ้านชาวจีนที่อพยพถิ่นฐานมาอยู่ที่แห่งนี้ อยู่ห่างจากอำเภอปาย ประมาณ 4.5 กิโลเมตร ยังคงรักษาขนบธรรมเนียมประเพณี เช่น การแต่งกาย ภาษา โดยเฉพาะอาหารจีนยูนาน ที่เป็นที่นิยมมากนักท่องเที่ยวนิยมไปชมหมู่บ้านพร้อมรับประทานอาหารกลางวัน แบบจีนยูนาน
ศูนย์ศิลปาชีพบ้านกะเหรี่ยงแม่ปิง
ปัจจุบันบ้านกะเหรี่ยงแม่ปิงเป็นหมู่บ้านที่มีการพัฒนาชีวิตความเป็นอยู่ทัด เทียมกับคนเมือง ลักษณะบ้านเรือนบางส่วนเปลี่ยนจากแบบชาวกะเหรี่ยง ซึ่งทำจากไม้ไผ่และหลังคาใบตองตึงหรือหญ้าคากลายเป็นบ้านปูน หลังคามุงสังกะสี แต่สิ่งหนึ่งที่ยังคงเอกลักษณ์ คือภาษาพูดและการแต่งกาย อีกทั้งงานหัตถกรรมทอผ้ายังคงไว้แบบเดิม งานทอผ้านี้เป็นที่มาของโครงการศูนย์ศิลปาชีพในพระบรมราชินูปถัมภ์
ยังมี ถนนคนเดิน และร้านขายของที่ระลึกในตัวเทศบาลปายด้วยครับ ซึ่งถนนคนเดินปายจะมีช่วงประมาณกลางเดือน ตุลาคม ถึง มกราคม แนะนำสถานที่ท่องเที่ยวให้แล้วอย่าลืมไปเที่ยวปายกันนะครับ
